عسل یکی از پرطرفدارترین محصولات طبیعی است که به دلیل خواص تغذیه‌ای و دارویی فراوان، جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی خانوارهای ایرانی دارد. همین مسئله باعث شده که اختلاف قیمت زیادی بین عسل‌های موجود در بازار وجود داشته باشد. این تفاوت قیمتی ناشی از سطح کیفی و نحوه تولید عسل‌هاست. برخی از انواع عسل کاملاً طبیعی و ارگانیک هستند، در حالی که برخی دیگر به‌صورت تغذیه‌ای یا حتی صنعتی تولید می‌شوند. در این مقاله، به بررسی پنج نوع عسل که در بازار ایران عرضه می‌شود و تفاوت‌های آنها از نظر کیفیت، ارزش غذایی و فرآیند تولید می‌پردازیم.
معرفی انواع عسل در ایران
- عسل صنعتی یا دست‌ساز
- عسل تغذیه‌ای
- عسل نیمه تغذیه‌ای
- عسل طبیعی
- عسل ارگانیک
۱. عسل صنعتی یا دست‌ساز
عسل صنعتی که با نام‌های دیگری همچون عسل مصنوعی یا دست‌ساز نیز شناخته می‌شود، به‌طور کامل در محیط‌های صنعتی و بدون دخالت زنبور تولید می‌شود. در تولید این نوع عسل، از ترکیباتی مانند گلوکز، فروکتوز، شربت ذرت و برخی افزودنی‌های دیگر استفاده می‌شود تا محصولی شبیه به عسل طبیعی به دست آید. این نوع عسل فاقد خواص تغذیه‌ای و دارویی عسل طبیعی است و معمولاً به عنوان یک محصول ارزان‌تر در بازار عرضه می‌شود.
۲. عسل تغذیه‌ای
عسل تغذیه‌ای نوعی عسل است که در فرآیند تولید آن، زنبورها به‌جای تغذیه از شهد گل‌ها و گیاهان طبیعی، عمدتاً از محلول‌های قندی مانند شکر، شربت گلوکز یا سایر ترکیبات شیرین تغذیه می‌شوند. این روش معمولاً در مواقعی که پوشش گیاهی منطقه محدود است یا برای افزایش تولید عسل در کوتاه‌ترین زمان استفاده می‌شود.
از نظر ویژگی‌های ظاهری، عسل تغذیه‌ای شباهت زیادی به عسل طبیعی دارد؛ اما ترکیب شیمیایی آن متفاوت است. این عسل فاقد بسیاری از آنزیم‌های مفید، ویتامین‌ها و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در عسل طبیعی است. همچنین نسبت قندهای تشکیل‌دهنده‌ی آن، به‌ویژه گلوکز و فروکتوز، تفاوت دارد که این موضوع می‌تواند بر طعم، غلظت و میزان کریستالیزاسیون (شکرک زدن) عسل تأثیر بگذارد.
عسل تغذیه‌ای به دلیل قیمت پایین‌تر و دسترسی آسان‌تر، در بازار فروش رایج است؛ اما از لحاظ ارزش غذایی و خواص درمانی، در سطح بسیار پایین‌تری نسبت به عسل طبیعی و ارگانیک قرار دارد. مصرف مداوم آن توصیه نمی‌شود، زیرا برخلاف عسل طبیعی، فاقد مواد مغذی موردنیاز بدن است.
۳. عسل نیمه تغذیه‌ای
در عسل نیمه تغذیه‌ای، زنبورها هم از تغذیه کمکی (شکر و شربت‌های مصنوعی) بهره‌مند شده‌اند و هم از شهد گل‌ها و گیاهان طبیعی. این نوع عسل کیفیت بهتری نسبت به عسل تغذیه‌ای دارد، اما همچنان سطح خلوص آن پایین‌تر از عسل‌های طبیعی و ارگانیک است. میزان استفاده از تغذیه مصنوعی و ترکیب آن با شهد طبیعی، در کیفیت نهایی این نوع عسل تأثیرگذار است.
۴. عسل طبیعی
عسل طبیعی از شهد گل‌ها و گیاهان توسط زنبورها تولید شده و در فرآیند تولید آن، هیچ‌گونه تغذیه مصنوعی به زنبورها داده نمی‌شود. این نوع عسل دارای آنزیم‌های مفید، مواد مغذی و خواص درمانی بی‌نظیر است. عسل طبیعی بسته به نوع گیاهان و شرایط محیطی، طعم، رنگ و عطر متفاوتی دارد. برخی از انواع مشهور عسل طبیعی در ایران شامل عسل آویشن، عسل گون، عسل کنار و عسل وحشی هستند.
۵. عسل ارگانیک
عسل ارگانیک در واقع بالاترین سطح کیفیت را در میان انواع عسل دارد. این عسل نه‌تنها به‌طور طبیعی توسط زنبورها از شهد گل‌ها و گیاهان تولید می‌شود، بلکه در فرآیند تولید آن، تمامی استانداردهای ارگانیک رعایت شده است. به این معنی که زنبورها در محیطی عاری از سموم و آلاینده‌ها پرورش یافته‌اند، هیچ‌گونه تغذیه مصنوعی به آنها داده نشده و کندوها در مناطقی با پوشش گیاهی طبیعی و بدون دخالت سموم شیمیایی قرار گرفته‌اند. عسل ارگانیک دارای بیشترین ارزش غذایی و درمانی بوده و به عنوان یک محصول کاملاً سالم و خالص شناخته می‌شود.
